#75 De tand des tijds

6 december 2024

Door reacties op mijn vorige bericht (#74 Kapoen – pardon?”) belandde ik nogal argeloos in een web van discussies over de houdbaarheid van kinderboeken. Niet goed om lezers van deze jaren twintig ongecensureerd bloot te stellen aan de kinderliteratuur van vroeger. Boeken moeten verantwoord zijn en passen in de morele opvattingen anno 2024. Dat sommige van die kinderpleziertjes daarmee de nek om worden gedraaid (het lot dat ik voor Sinterklaas voorzie) is voor de bezwaarden mooi meegenomen.
Ik treur daar wel om.
Ik voelde mij ooit geheel opgenomen en verdwijnen in de wereld van Arendsoog, Pietje Bell (met twee ellen, was me vroeger nooit opgevallen), Saskia & Jeroen en Dik Trom.
Met de ogen van nu is dat dikwijls moralistisch, strijdig met onze gedeelde opvattingen, belerend, oubollig, saai, traag en meer. Werk aan de winkel voor de hertalers en andere bewerkers die teksten herschrijven in eigentijdse toonsoorten. Dat zal best een bevrijdend karwei zijn: eruit gooien wat naar heersende opvatting niet meer kan en invullen met wat nu gevonden wordt. Teksten worden zo beter leesbaar gemaakt, dat zal, en gecorrigeerd naar de politieke correctheid van nu. Pietje B. met helm op een fat-bike die niet harder kan dan 25 km.

Je hoort ook wel dat hertalen ‘de enige manier is om literatuur uit het verleden te redden van de vergetelheid’ (Marita Mathijsen, emeritus-hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam). Zij had overigens het oog op literatuur in het algemeen.
Dat kan je ook zonde vinden. De wereld verandert, tuurlijk, maar laat de boeken die eerder in de mode waren alsjeblieft toch ongemoeid. Want het zijn weergaven van hoe men toen in de wereld stond en hoe men met elkaar omging. Jammer om dat uit te poetsen omdat het nu niet meer past.
‘Kuifje in Afrika’, ooit een dierbaar en veel herlezen album in mijn boekenkast, kan niet meer; schokkend racistisch en heel dieronvriendelijk, zoals wij het nu vinden. Ja, geheel mee eens. Maar het geeft wel aan hoe er in de tijd van zijn ontstaan (de jaren ’30) ook gedacht werd. Dat inzicht onderstreept de betekenis van een voortdurende reflectie op onze opvattingen en vooral over hoe wij ons tot elkaar willen verhouden. Is dat niet leerzaam?
Schrijf nu gewoon nieuwe boeken die niet oubollig, saai en moralistisch zijn. Boeken die horen bij de tijd van nu. Maar laat wat mij betreft de ouwetjes met rust.
Vooruit, het wordt tijd voor een nieuw kerstverhaal. Een voorleesverhaal in woorden van nu. Ik heb er zin in! Het gaat over wolven, die niet huilen, of juist wel …
Vanaf Tweede Kerstdag, 24 december te downloaden van deze site.

Nb: bovenstaande afbeelding is gegenereerd met ChatGPT