Grote uitvindingen

#39 – 12 december 2022
Mijn moeder werkte de laatste jaren van haar leven, voor zover haar gezondheid het toeliet, van tijd tot tijd in een boekhandel. Geen idee wat voor beloning ze met de haar goed bekende eigenaar had afgesproken, maar in die tijd kwam ze regelmatig met fraaie boekwerken thuis. Als we daar wel eens voorzichtig naar informeerden, was haar afwerende antwoord iets in de geest van ‘een totaal onverkoopbaar boek’, ‘we hebben er nog zo veel van staan’ of ‘dit hadden we nooit moeten inkopen’. In hoeverre daar voorafgaand overleg met de eigenaar over had plaats gehad was niet altijd duidelijk, hij was uiteindelijk toch blij met haar inzet.

Na haar overlijden hebben we die megabibliotheek netjes onder de kinders verdeeld. Op die manier kwam ik in het bezit van uiteenlopende fraaie boekwerken die ik zelf nooit zou hebben aangeschaft. Maar ja, boeken en platen gooit men niet weg. Tegenwoordig trek ik er nog wel eens een uit de kast. Zoals een rijk geïllustreerd boek getiteld ‘Grote Uitvindingen’ (Ralph Stein, Elsevier 1978). Nu bestaan er meerdere boeken met dit onderwerp, maar dit is een heel mooie. Sjiek uitgevoerd, vermakelijk om er doorheen te bladeren, gedetailleerde verhalen met veel mooie en soms hilarische plaatjes over de ontwikkeling van de stoommachine, elektriciteit, het wiel, fotografie en wat al niet meer. Veranderingen met grote impact. De wereld was steeds sneller steeds kleiner geworden en de mensheid kwam steeds nader tot elkaar. Zegeningen van de vooruitgang.

Maar het naschrift stelde toch wat teleur:
“Het is al weer een tijd geleden dat de wereld werd verrast door een vermetele en nuttige uitvinding.” We hadden het wel gehad de grote, ver strekkende, nieuwigheden, klonk daarin (midden jaren ’70) een beetje door. De computer was toen nog geen gemeengoed en internet bestond nog niet. Alsof dat onze samenleving niet verregaand heeft veranderd. Maar dat was destijds kennelijk nog slecht in te schatten.

Dezer dagen haalde een aparte vinding de aandacht, een nieuw schrijfhulpje na de pen, de schrijfmachine, de printer, de laptop, de automatische spellingscorrectie en wat niet meer dat het schrijven zo welkom ondersteunt: Chat GTP (Generative Pretrained Transforum). Een programma dat met behulp van kunstmatige intelligentie op eigen kracht teksten produceert, gedichten schrijft of een roman creëert. Dat gaat dus wel wat verder dan googelen of Wikipedia raadplegen. De app benut niet alleen alle op dat moment beschikbare digitale info maar voegt daar ‘eigen’ creativiteit aan toe. Stukkies schrijven is een fluitje van een cent geworden: tik bijvoorbeeld de opdracht “schrijf in 500 woorden een artikel over grote uitvindingen” en binnen de kortste keren (echt indrukwekkend!) verschijnt een verhaaltje over het gewenste onderwerp. Daarna heb ik dezelfde opdracht nog eens gegeven en dan komt er omgaand een net weer wat ander verhaaltje tevoorschijn. Och, wat een uitkomst voor alle schrijvers van essays/scripties/onderzoeksresultaten/en wat niet meer. O ja, ook voor romanschrijvers.

Als gebruikelijk bij nieuwe vindingen laten ook sceptici direct van zich horen. De computer betrekt immers alles wat hij op basis van obscure algoritmes kan vinden, dus ook fake informatie, vooroordelen of nauwelijks uitgekristalliseerde wetenschap. Inderdaad, elk voordeel heb zijn nadeel. Ik wil het hulpmiddel toch graag verder beproeven, heel interessant. En vermakelijk.
En ik verzeker u, mijn teksten blijven mijn eigen, wellicht dan wat minder geavanceerde, maaksels. Dat is toch juist het leuke van schrijven, het creatieve proces, en oneindig leuker dan simpelweg overschrijven of aan elkaar plakken. Dat gaan we niet doen.