Broodjes Aap

#30 – 28 mei 2022

Is het de overvloed aan bronnen waaruit we kunnen putten, die mijn ultieme waarheden zo doen wankelen? Eigenlijk is dat raar, want zolang ik me kan heugen is mijn overtuiging dat ‘de waarheid’ altijd maar heel relatief en misschien zelfs wel toevallig is. Wat maak ik me dan druk als er aan mijn waarheden wordt gemorreld. Toch, hoe tolerant moet je zijn als een oorlog in de Oekraïne wordt ontkend, Covid een verzinsel is en we slachtoffers blijken van één groot complot. Is het de recente pandemie die een goede voedingsbodem bleek voor alternatieve waarheden? Misschien, maar ook de Trump-dynastie demonstreerde al hoeveel verschillende kanten de waarheid kan hebben. Och, het gezond verstand zal uiteindelijk zegevieren, is doorgaans mijn laffe troost. Trump is toch verdwenen! (Echt?) En van dat Corona-complot is ook niet veel meer over.
Al leert de geschiedenis dat het gezonde verstand – als dat al bestaat – lang niet altijd wint, dan wel niet zonder een hoge prijs.

Zo zoek ik mij een weg door een wereld van feiten (‘Feiten zijn geen feiten’ leerde Glastra van Loon mij in de jaren ’70) en meningen zoals ik die waarneem. Probeer ik de Broodjes Aap te detecteren en waan ik mij doorgaans ‘debunker’ *) en eis ik harde feiten of een wetenschappelijke onderbouwing onder het verhaal. Maar heel af en toe is er ook zo’n verhaal waarvan je denkt toch even oppassen.
Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan de droeve geschiedenis van Pieter Roelf Bos, de maker van de bekende schoolatlas **). Bij gelegenheid van het verschijnen van 15de editie deed uitgever Wolters de auteur een reis naar Nederlands-Indië cadeau. Rond 1900 was de opvatting dat als je daar naartoe ging,  je uit preventief oogpunt je blindedarm moest laten weghalen om zo beter tegen inheemse ziekten bestand te zijn. Bos deed dat, maar bezweek echter onder de operatie. Zo werd het cadeau van zijn uitgever hem fataal.
Niet voor niets dat ik liever zelf uitgeef, een gewaarschuwd mens telt voor twee.

*) Dr. Peter Burger, Universiteit Leiden, YouTube 2016 ‘Waarom zijn broodje-aap-verhalen zo hardnekkig?’
**) Uit: ‘Het grote Bosatlas puzzelboek’ van Tjeerd Tichelaar en Peter Vroege, 10de druk 2022.

Reageren? apub@hansarnoldy.nl