#62 Heerlijk Duidelijk

30 mei 2024

De Heerlijk Duidelijkdag, dat klinkt verkwikkend mooi: wat moet je daar bevrijd van allerlei overnodige ingewikkeldheden vandaan komen. 21 Mei was die dag, op initiatief van de Taalunie. Ik was helaas te laat om me aan te melden, maar ook zonder ondergetekende hebben ze zich klaarblijkelijk uitstekend gered.
Het verslag van die dag en de aan het programma gewijde podcast maken met herhaling duidelijk dat de Vlaamse en Nederlandse overheden zich in duidelijke taal dienen uit te drukken. Wie niet zou ik zeggen. Ze herinnerden elkaar er daar in Den Bosch aan dat het werken aan begrijpelijke taal moeilijk is, dat doe je niet zo maar even. De opdracht richtte zich verder op drie specifieke sectoren, die van het hoger onderwijs, de zorg en het recht. Terreinen waarop ik toevallig ook de nodige stapjes heb gezet.

Er was geen congres voor nodig om vast te stellen dat zo’n sector naar eigen aard met elkaar communiceert, het vakjargon nog daar gelaten.
Het recht is wat zijn taalgebruik betreft eigenlijk geen beginnen aan. Als rechtenstudent was ik best gecharmeerd van dat ingewikkelde taalgebruik. Maar zo’n arrest van de Hoge Raad – en dat waren nu juist de bronnen, niet alleen voor studenten maar juist ook voor de rechtspraktijk – was niet echt toegankelijk voor de onbevangen lezer. Een paar keer herlezen om te doorgronden wat er nu eigenlijk staat of bedoeld wordt is geen uitzondering. In colleges werd daar vanuit de zaal wel eens wat over opgemerkt, ‘kan dit niet wat eenvoudiger worden uitgedrukt?’, maar daarmee etaleerde je niet alleen je ongeoefendheid maar vooral een gebrekkig gevoel voor de nuances waar het nu net om draaide. ’t Kon kennelijk niet anders. Als ik nu, vele jaren later, nog wel eens een rechterlijke uitspraak onder ogen krijg, is er niet al te veel veranderd.
Een geslepen jurist ben ik zeker niet geworden.

Dan de zorg. Wie van buiten komt en de wereld van de zorg in stapt, moet op dit punt ook wennen. Niet alleen aan de vaktermen. Bij wijze van welkomstgeschenk kreeg ik Coëho’s Zakwoordenboek der Geneeskunst. Op mijn bureau was dat net zoiets als de stethoscoop achteloos stekend uit de jaszak van de dokter. Maar om die vaktermen gaat het me minder, het was vooral de manier van spreken en schrijven waar zoveel zorgzaamheid en voorzichtigheid uit doorklonk. Van enige breedsprakigheid kon je wel spreken. In de schrifturen was dat extra opvallend: lang, uitweidend, uitvoerig stilstaan bij pro’s en contra’s. Heel zorgvuldig maar ook heel veel. Ik heb een decennium lang mijn zorgomgeving proberen te bewegen om te schrift gestelde voorstellen vooral bondig en toegespitst op de conclusies te maken. Net zoals bij de juristen was deze manier van uitdrukken te snappen en te verdedigen, maar het draagt niet altijd bij tot de voortgang der dingen.

Het zou aardig zijn ook andere sectoren en branches te verkennen op hun taal- en woordgebruik. Ongetwijfeld stuit je dan op even zoveel eigen aardigheden. Maar dat is niet voor nu.
Terug naar de Heerlijk Duidelijkdag. ‘Begrijpelijke taal is belangrijk voor iedereen’ was de conclusie. Aangevuld met suggesties om dit doel te bevorderen. Even zo snel verwatert het sympathieke streven tot vooral vrijblijvende voornemens beter samen te werken, meer aandacht in het onderwijs en vooral ook bewustzijn bij de sector. Misschien wel duidelijk, maar minder heerlijk.

Betekent begrijpelijk gewoon niet anders dan dat je je ervan vergewist dat de doelgroep, je gehoor of je gesprekspartner snapt wat je bedoelt? De basis van communiceren. Met alle instrumenten die je tot je beschikking hebt.
Makkelijker kunnen we het niet maken.